Atatürk'ten Arapça Radyo Gazetesi

Fransız mandası altındaki Hatay’ın Türkiye’ye ilhak edilmesi için başlatılan geniş çaplı çalışmalar içinde 1936’da Atatürk tarafından günlük olarak yayımlatılan Arapça Radyo Gazetesi El İzaatül Arabiye’nin de bulunduğu ortaya çıktı

Son yıllarda Türkiye’de Kürtçe TV tartışılırken, Atatürk döneminde Arapça günlük radyo gazetesinin yayımlandığı ortaya çıktı.

Fransız manda yönetimi altında bulunan Hatay’ın Türkiye’ye ilhakı için yürütülen mücadelede Arapça radyo yayınları etkili oldu. El İzaatül Arabiye ya da Türkçe karşılığı Arap Radyosu. El İzaatü’l Arabiye 1936-1937’de günlük olarak yayımlanan bir “radyo gazetesi”.

 Arapça günlük radyo gazetesi Atatürk döneminde, Matbuat ve İstihbarat Umum Müdürlüğü tarafından yayımlandı. Arapça Radyo Fransız Manda yönetiminde olan Hatay’ın Türkiye’ye ilhakı için yürütülen mücadelenin parçasıydı. Hatay meselesi Atatürk’ün en duyarlı olduğu konuların başında yer alıyordu. Atatürk’ün sağlığında başlayan El İzaatül Arabiye’nin yayını 1 yıl kadar devam etti. Radyonun yayınlandığı dönemde Matbuat ve İstihbarat Genel Müdürlüğü, şimdiki İçişleri Bakanlığı’na ait binanın dokuz odasında faaliyet gösteriyordu.

 1935’de Suriyede Fransız mandasının kaldırılması hazırlıklarına başlandığı sırada Hatay’ın Türkiye’ye ilhak edilmesini sağlamak için Hataylı mücahitlerle Ankara arasındaki temaslar sıkılaştı. Hatay sorununa başından beri duyarlı olan Atatürk, İsmet İnönü, Fevzi Çakmak ve Dahiliye Bakanı Şükrü Kaya gibi devletin en önemli kurmaylarıyla yaptığı toplantılardan sonra Hatay politikası belirlendi. 18 yıldır mücadele veren Hataylı mücahitlerden Tayfur Sökmen, Dr. Abdurrahman Melek ve diğer kişilerle görüşülerek Hatay politikasının ayrıntıları da tespit edildi. Buna göre ilk iş olarak Hatay’ın Suriye’den ayrı bir devlet olması planlandı. Dörtyol’da MAH’ın kontrolünde bir istihbarat birimi oluşturuldu. Hatay içinde Hatay Erginlik Cemiyeti’nin etkinlikleri artırıldı. İstanbul’da Son Posta gazetesi Hatay Sorunu’nu işlemeye başladı. Hatay bölgesinde yaşayan ve Fransa’ya husumet duyan Araplara yönelik olarak Arapça bir radyo teşkil edildi.

El İzaatül Arabiye’nin yayımlandığı dönemde Matbuat Genel Müdürü Vedat Nedim Tör, Genel Müdür Yardımcısı ise Burhan Asaf Belge’ydi. Galatasaray Lisesi’ni bitiren Tör, üniversiteyi Berli’nde okudu. Tör, 1930’lı yılların başında Atatürk’ün desteğiyle çıkarılan Kadro dergisinin de yazarları arasında yer aldı. Kadro ekibinde Yakup Kadri, Burhan Asaf ve Şevket Süreyya Aydemir ile birlikte çalıştı. Tör eski bir TKP’li idi. Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Parti kurucusu da olan Tör 1927’deki Komünist Tevkifatı’nda tutuklandı, mahkemede ifşaatlarda bulundu. Bu nedenle yol arkadaşları tarafından eleştirilere maruz kaldı. Tör 1945’den itibaren Yapı Kredi ve Akbank’ta kültür ve sanat danışmanı olarak uzun yıllar çalıştı. Oyun, deneme, roman ve hikaye yazarı olan Vedat Nedim Tör 1985’de öldü. Tör’ün Umumu Müdür olarak çalıştığı dönemde Matbuat Genel Müdürlüğü Şükrü Kaya’nın İçişleri Bakanlığı’na bağlıydı. Matbuat ve İstihbarat Umum Müdürü Tör’ün ekibinde Sadri Ethem, Nazlı Tektaş, Şekip Engineri, Murat Uytun, Mithat Akdora, Selmin Evrim, Taninci Muhittin’in kızı Asude Zeybekoğlu, Emin Erim, Server İskit, Kemal Altunkaya, Münir Müeyyet, Ziya Hünerman ve Abdusselam Buseyri yer alıyordu. İngiltere ve ABD Masası’na Şekip Engineri, Almanya Masası’na Emin Erim, Fransa Masası’na Kemal Altınkaya, Bulgar Masası’na Murat Uytun, Ermeni Masası’na ise Mithat Akdora bakıyordu.

Matbuat Umum Müdürlüğü’nün Arapça Konuşulan Ülkeler Masası’na ise Abdusselam Buseyri nezaret ediyordu. Trablusgarp asıllı olan ve Roma’da hukuk eğitimi alan Buseyri İtalyan’lara karşı kurulan gizli bir direniş örgütünün Roma’daki kurucularındandı. Hakkında idam cezası verilen Buseyri bir süre tutuklu kaldıktan sonra sınır dışı edildi. Benito Mussoli’ninin elinden güç bela kurtularak Türkiye’ye kaçtı. Vedat Nedim Tör’ün bir Osmanlı Efendisi olarak nitelediği Buseyri, El İzaatül Arabiye’nin yayınından sorumluydu. Ana hatları Hükümet tarafından çizilen yayınların hayata geçirilmesinden Genel Müdür Tör ile Buseyri sorumluydu. O zaman El İzaatül Arabiye’nin yayımlandığı yer Ankara Radyosu stüdyolarıydı. Stüdyo Ankara Palas Oteli’nin bodrum katında, otel mutfağının hemen yanındaki küçük bir odadaydı. Ankara radyosu dışında bir de İstanbul Radyosu vardı. Galatasaray Postanesi’nin üst katındaki bir oda radyo stüdyosu olarak kullanılıyordu. Türkiye’ye bağlılığından kuşku duyulmayan Abdusselam Buseyri Libya’nın bağımsızlığa kavuşması üzerine önce Libya’nın Ankara Büyükelçisi, sonra Dışişleri Bakanı ve Londra Büyükelçisi oldu. Buseyri daha sonra Türk bir öğretmenle evlenerek İstanbul’a yerleşti. Şekip Engineri ise milletvekilliği ve CENTO Genel Sekreterliği, Selmin Evrim İstanbul Üniversitesi’nde uzun yılar Psikoloji Profesörlüğü yaptı.

Vedat Nedim Tör Matbuat ve İstihbarat Umum Müdürlüğü’nden 1937’de istifa etti. Burhan Asaf Belge(Murat Belge’nin babası) ve İçişleri Müsteşarı İbrahim Sabri Çıtak müdürlüğe vekalet etti. 1937 Kasım’ında Müdürlüğe İçişleri mensubu ve Mülkiye mezunu Naci Kıcıman getirildi. Kıcıman 1939 Temmuzuna kadar görevde kaldı. Kıcıman’dan sonra Matbuat Müdürlüğü’ne İçişleri Müsteşarı Salim Gündoğan getirildi. Radyonun yayında olduğu dönemde Ahmet Celalettin Karasapan, Hatay’da Türk Başkonsolosu olarak görev yapıyordu. 1938’de Hatay’da plesibit nedeniyle meydana gelen karışıklıklar ve gerginlikler nedeniyle Fransız Mümessili Carraux ile kapışan Karasapan’ın bir ara Hatay’ı terkedecek duruma gelmesi üzerine Fransızların yumuşadı. Türkiye’nin müdahale etmesinden korkan Fransızlar Hatay Valiliğini Abdurrahman Melek’e bıraktılar.

El İzaatü’l Arabiye’nin yayımda olduğu dönemde MAH Başkanı Kurmay Albay Şükrü li Ögel’di. Tör ise Matbuat Umum Müdürlüğü’nden istifa ettikten sonra İktisat Vekaleti Turizm Müdürlüğü’ne tayin edildi. 1941’de de Matbuat Genel Müdürlüğü Radyo Difüzyon Müdürlüğü’ne getirildi. TBMM Başkanvekili Murat Sökmenoğlu’nun babası olan Tayfur Sökmen ise 1938’de Hatay’da yapılan plesibit neticesinde Hatay Devlet Başkanı seçildi. Emekli Diplomat Faik Melek’in babası olan Dr. Abdurrahman Melek, Hatay Başbakanı oldu. Her iki isim Hatay Türkiye’ye ilhak ettikten sonra da Türk siyasetinin içinde yer aldılar, milletvekilliği ve senatörlük yaptılar. 1959’da MAH(Milli Emniyet Hizmetleri ya da namı diğer Milli Amale Hizmet) Başkanı olan Celal Tevfik Karasapan 25 Haziran 1962-25 Aralık 1963 yılları arasında kurulan IX. İnönü Hükümeti’nde Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığı yaptı. Afyon’dan senatör seçilen Karasapan Bükreş Büyükelçisi iken MAH(MİT)’ın başına getirilen ilk sivil müsteşardır. MİT kaynaklarında ismi Ahmet Celalettin Karasapan olarak belirtilen merhum Celal Tevfik Karasapan, Emekli Büyükelçi merhum Ahmet Erdinç Karasapan’ın ve Sevinç Karasapan’ın babasıdır. Sevinç Karasapan, Prof. Mümtaz Soysal’ın eşidir. Sevinç Hanım’ın ilk eşi ise Radikal gazetesi yazarlarından Mehmet Ali Kışlalı’dır. Sevinç ve M. Ali Kışlalı’nın bu evlilikten Murat ve Orhan isimli iki çocukları oldu. Daily News’ta ve Mehmet Ali Kışlalı’nın çıkarttığı Yankı dergisinde muhabirlik yapan Sevinç Hanım’ın uzun yıllar UNICEF’te görev yaptı.