1930’lu yıllar... Atatürk-İnönü el ele... Ülkenin nüfusu 13.5 milyon. Dünya büyük ekonomik bunalımı yaşıyor. Liranın değeri doların biraz üstünde... 1925’de ülkeye giren Ford marka otomobillerin ardından lüks otomobil devri başlıyor. Sosyetik kadınlar direksiyon başında, istikamet Miramare... 1934’de Park Otel’e dönüşecek ve  sosyetenin en önemli uğrak yeri... Hem de öyle Laila’ya falan benzemez... Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa’nın 1897’de aldığı konağın yerine 1930’da Paşa’nın oğlu Ali Nuri Bey tarafından açılan ve 1979’da yerle yeksan olan Park Otel ve barı dönemin ünlü isimlerinin uğrak yeri; Atatürk, Yahya Kemal, Adnan Menderes, Doğan Nadi, Münir Nurettin...

Sosyete lüks tutkusuyla yanıp tutuşuyor. Statü simgesi sayılacak ne varsa hepsinin en iyisini edinme peşinde. Gramofonlar His Mestars Voys marka, dolmakalemler Dora... Henüz galaşamdanpasha yayımlanmadığından Muhit dergisi okunuyor.

Dönemin olmazsa olmazları listesinin başında “dans” var... Çünkü dans batılılaşmanın en önemli göstergesi. Cumhuriyet balolarına katılıp dans etmemek olmaz. İstiklal Caddesi dans okulları merkezi. Yüksekkaldırım’da Madam Sari, Galatasaray civarında dans profesörü unvanlı Şahinyan, Tokatlıyan’ın arkasında Yorgo... Batılılaşma yolunda bir diğer adım da güzellik yarışmaları (!)

İpek Film’in organizasyonu, Cumhuriyet Gazetesi işbirliğiyle ilk güzellik yarışması 1926 yılında yapılıyor; Kraliçe Feriha Tevfik. 1932 yılında, Abdülhak Hamit ve eşi Lüsyen Hanım, Halit Ziya, Cenap Şahabettin, Hüseyin Cahit, Ahmet Haşim, Peyami Safa, İzzet Melih, Çallı İbrahim, Arif Dino, Vala Nurettin ve Naşide Saffet’in seçtiği güzel Keriman Halis, Dünya Güzeli unvanını alıyor. Atatürk de “Ece” soyadını veriyor kraliçeye...

Kraliçeli, danslı batı hayranı dünyamıza şapka pek yakışır...Kıyafet ve Şapka devrimi öncesinde Kapalıçarşı’da bir kumaş mağazasında tezgahtar olarak çalışan genç girişimci  Vitali Hakko bu boşluğu görüp değerlendiriyor. Kardeşi ile kurduğu Şen Şapka’da siparişleri yetiştiremez oluyor.

Seçkinlerin Adresi
Moda Deniz Kulübü

 30’lu yılların sosyal yaşamına damgasını vuran en önemli olay Moda Deniz Kulübü’nün kuruluşu. Rivayet olunur ki zamanın İktisat ve Ticaret Bakanı Celal Bayar Ceylan adlı yatıyla Moda koyunda gezinirken arkadaşları yatçılık konusundaki sıkıntılardan söz ederler ve Bayar, konunun araştırılmasını ister. Fenerbahçeli ünlü futbolcu Zeki Rıza Sporel 25-30 bin lira yardımla hemen bir kulüp kurabileceklerini iletir Bayar’a’’. 30 Bin liralık kredi, İşbankası tarafından hemen ertesi gün sağlanır. Bankanın yöneticilerinden Fazıl Öziş, Muvaffak İşmen, ve Zeki Rıza Sporel kolları sıvarlar ve 8 Nisan 1935’de, İngiliz Kulübü ile ortak Moda Deniz Kulübü Kurulur. Yıllar yılı İstanbul’un hatta Ankara’nın en seçkin isimlerini ağırlayan Moda Deniz Kulübü’nün kurucu üyeleri şunlar: Celal Bayar, Zeki Rıza Sporel, Fazıl Öziş, Arthur Withall ve Rejinald Withal... Görkemli açılış Atatürk tarafından yapılıyor. Üye aidatı 100 liradır ancak parayı bastırmak yetmez; iki üyenin tavsiyesiyle yapılabilen üyelik başvuruları uzun uzun araştırılır... Halen de bu özel kapalı kulüp anlayışı sürmektedir. Toplumsal piramidin zirvelerinde gezinenlerin spor ve eğlence gibi vesilelerle bir araya geldiği önemli bir odak olma özelliğini sürdürmektedir; Devletin, siyasetin, zenginliğin zirvesindekileri buluşturmaya devam etmektedir Moda Deniz Kulübü...

 30’lu yıllarda İş dünyası

 1934 tarihli Birinci Beş yıllık Sanayi Planı sanayileşmeyi hedef gösteriyor. Sezai Türkeş Fevzi Akkaya ikilisi 1932 yılında STFA  ile müteahhitliğe başlıyorlar. Dinçkökler tekstil alanında atölye tipi üretimlerini sürdürüyor. Rodoslu Durmuş Yaşar, TC uyruğuna geçerek, boya, denizcilik araç gereçleri, inşaat alanında çalışıyor. Tarsuslu Karamehmet ve Eliyeşil aileleri, iplik fabrikalarına yeni yatırımlar yaparak 47’de Çukurova Sanayi İşletmeleri TAŞ adını alacak olan sanayi atılımını başlatıyorlar. 40’lı yıllarda sanayiye geçecek olan Hacı Ömer Sabancı pamuk ticaretini sürdürüyor. Vehbi Koç iç ticaretten dış ticarete geçiyor. Burla Biraderler ile de devlet müteahhitliğine geçiyor, ilk işi Ankara Numune Hastanesi... 1937’de de Koç Ticaret A.Ş.’yi kuruyor Vehbi Bey. 1940’da Şark Nakliyat Şirketi, Sıtkı Koçman ve Ortakları İthalât ve İhracat Şirketi’ni kuracak olan Sıtkı Davut Koçman, Göcek’te  Türkiye’deki krom madenlerini bulan ve işleten ilk firma olan İngiliz Stanley Paterson firmasının  müdürü ve mühendisi. Heidelberg’den kimya diplomalı, Chicago üniversitesi eğitimli Nejat Eczacıbaşı İstanbul’da D Vital markalı balık yağını eczanelere dağıtıyor. Sultanhamam’ın “Ağababa”sı Halil Ali Bezmen’in 1929’da kurduğu Mensucat Santral iki yıl sonra batıyor. Ama yılmayacak Bezmenler...

En Zengin Türk: Mehmet Emin Karamehmet

 Forbes dergisinin “En Zengin Türk” ilan ettiği, dünyanın sayılı zenginlerinden Mehmet Emin Karamehmet, geçtiğimiz ayın ortalarında sahibi olduğu Pamukbank’ın yönetim ve denetimi Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na devredilmesiyle manşetlere çıktı. Oysa hep kaçınmıştı göz önünde olmaktan. Yakın zamana kadar, fotoğrafını bulabilmek mümkün değildi. Gazetecilik yıllarımda bir kare fotoğrafını bulabilmek için çırpındığımızı hatırlarım. Düşünün 1990’lı yıllarda Hürriyet Gazetesi arşivinde bile yoktu da dergide fotoğraf yerine illüstrasyon yayınlamak zorunda kalmıştık. Bu günlerde de basında birbirinin aynı karelerin kullanılması o yüzden...

Mehmet Emin Karamehmet, Tarsuslu büyük toprak sahibi Karamehmet Ailesine mensup. Karamehmetler, Kuvayi Milliye’nin önderlerinden. Karamehmetzade Hafız Mehmet Bey, Mondros Mütarekesi’nin ardından Fransız işgali altındaki Tarsus’ta Müdafa-i Hukuk Heyeti üyelerinden biri olarak dikkat çeker. Karamehmetzade Hafız Mehmet Bey, Eliyeşil Ailesinin atası Sadık Paşa ile birlikte 1925 yılında Mavromati ve Şurekası İplik Fabrikası’nı  alarak ardından da 1932 yılında yeni yatırımlarla sanayie geçtiler. İki ortak 1942 yılında Çukurova Sanayi İşletmeleri T.A.Ş:’ı kuruyor. 1944’de ise İşbankası’ndan İçel pamuk ve Yağ Anonim Şirketi’ni alıyorlar. CHP’li Sadık Paşa’nın sayesinde 1950 yılında T. Sınai Yatırım Bankası ortaklığı ile daha da büyüyen Çukurova Sanayi İşletmeleri, 50’li yılların sonunda 5 fabrikalarıyla Türkiye’nin en büyük tekstil kuruluşları arasında yer alıyor. 1954’de, 17 milyon lira sermaye ile Adana, Mersin, Ceyhan, İstanbul ve Ankaralı ortaklarıyla Pamukbank’ı kuruyorlar. 1972 yılında Holding olan Çukurova grubu, 70’li yılların sonunda Yapı Kredi Bankası’nı alıyor. Tarsuslu bu iki aile adeta bankacılık koleksiyonculuğuna soyunuyor ve 70’lerin sonunda Selanik Bankası’nı alarak ismini Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası olarak değiştiriyorlar. 1980’li yıllarla birlikte dış ticarete ağırlık veren Çukurova Grubu, bu tarihlerde New York ve Cenevre’de de ilk şirketlerini kurmalarının yanı sıra Bülent Ulusu hükümeti döneminde Çukurova Sanayi İşletmeleri’nin Mersin yolu üzerindeki yeni fabrikaları alınan kredilerle inşa ediyorlar. Bugün Çukurova Holding; Eksen, Mepaş, Akşam, Digitürk, Yapı Kredi Kültür Sanat  ile medya alanında, Yapı Kredi, Pamukbank, Bank Kreissag, BCP Bank ile Yapı Kredi ve Pamukbank’a bağlı çeşitli finans şirketleriyle finans alanında, Genel Sigorta, Genel Yaşam, Yapı Kredi Sigorta ile sigortacılık sektköründe, Çukurova Çelik, BMC, Auer, Çukurova Ziraat ile endüstride, Çukurova Dış Ticaret, Baytur, Epe ile ticarette, Turkceel, KVK, Superonline ve KKTcel ile iletişimde, Göcek Marina, Fours Sesasons, Kartal Otel ile turizmde, Pegasus, Anadolu Taşımacılık, İnterdepo, Çukurova Havacılık, Genel Denizcilik ile de ulaştırma sektöründe faaliyet gösteriyor. Yapı Kredi Kültür Sanat, Vedat Nedim Tör müzesi, Sermet Çifter Kütüphanesi, Kazım Taşkent Sanat Galerisi de Çukurova grubunun sosyal sorumluluk projeleri arasında. 

Mehmet Emin Karamehmet Kimdir?

Karamehmetzade Hafız Mehmet Bey’in torunu Mehmet Emin Karamehmet, 1 Nisan 1944 tarihinde Mersin’in Tarsus ilçesinde doğdu. Robert College ardından da Dover College’de ekonomi eğitimi aldı. 1966 yılında, 22 yaşındayken ithalat, ihracat ve imalat alanlarında faaliyet göstermek üzere “Mehmet Emin Karamehmetoğlu Ticarethanesi”ni kurdu. Eliyeşil Ailesinden Şerife Hanım ile evlendi. Bir süre İsviçre’de yaşamak zorunda kaldı. Dönemin ithalat rejimi, Yönetim Kurulu Başkanı bulunduğu Çukurova İthalat’ın yaptığı yedek parça ithalatını usulüne uygun bulmamış, olaydan Karamehmet’i sorumlu tutmuştu çünkü ve 1984 yılında Türkiye’ye döndü. 90’lı yılların ortalarında 8 milyonu aşkın abonesi ile en büyük özel sektör şirketi, hisseleri New York Borsası’nda işlem gören tek Türk şirketi olan Turkcell’i kurdu. Medya alanına da giren Karamehmet, Akşam Grubu’nu Ilıcak ailesinden Show TV’yi ise Erol Aksoy’dan satın aldı. Mehmet Emin Karamahmet’in dört kardeşi var; Deniz, Nil, Neslihan ve Ali Samsa Karamahmet. Kardeşlerden Ali Samsa ve Neslihan Yılmaz holding yönetimindeler. Mehmet Emin Karamehmet’in ortalarda görünmekten hoşlanmadığını en başta söylemiştik. Çukurova Grubu’nun patronu yanında çalıştırdığı profesyonelleri oldukça özgür bırakmasıyla tanınıyor. Mülayim, kontrollü ve hoşgörülü olarak biliniyor. Çok çalışması da bilinen bir başka özelliği. İyi bir dinleyici ve iyi bir gözlemci olduğu, tatil yapmadan hep çalıştığı, gösteriş ve lüksten uzak yaşadığı, ofisinin de son derece mütevazı olduğu dillerde. Makam otomobili Mercedes, özel otomobili ise Nissan marka bir jeep.